Hiện nay, tình trạng một số cán bộ, công chức trong hệ thống chính trị thay mặt Đảng, nhân dân nắm giữ, thực hiện quyền lực nhưng lợi dụng quyền lực được giao vào mục đích vụ lợi hoặc vì “lợi ích nhóm”; một số cán bộ, đảng viên bị suy thoái về tư tưởng chính trị tiếp tay cho những hành vi tiêu cực, nạn “chạy chức, chạy quyền” làm ảnh hưởng tới lợi ích chung.

     Theo Điều 2, Hiến pháp Việt Nam năm 2013 quy định: “Quyền lực nhà nước là thống nhất, có sự phân công, phối hợp và kiểm soát giữa các cơ quan nhà nước trong việc thực hiện các quyền lập pháp, hành pháp và tư pháp”. Để kiểm soát quyền lực và chống “chạy chức, chạy quyền” trong công tác cán bộ hiện nay, góp phần xây dựng hệ thống chính trị tinh gọn, hoạt động hiệu lực, hiệu quả cần thiết phải tiến hành các hoạt động “giám sát”, trong đó cần tăng cường hoạt động giám sát của Mặt trận TQVN các cấp và các đoàn thể chính trị - xã hội.

     Với vị trí là cơ sở chính trị của chính quyền nhân dân; đại diện, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp, chính đáng của nhân dân, Mặt trận có vai trò hết sức quan trọng trong tập hợp, phát huy sức mạnh của các tầng lớp nhân dân trong tham gia giám sát và phản biện xã hội, tham gia xây dựng Đảng, xây dựng chính quyền trong sạch, vững mạnh. Hiện nay, các quy định, chỉ đạo của Đảng, pháp luật của Nhà nước về giám sát và phản biện xã hội của Mặt trận TQVN ngày càng được hoàn thiện , nhất là đã được khẳng định trong Hiến pháp nước Cộng hòa xã hội chủ nghĩa Việt Nam năm 2013 và Luật Mặt trận Tổ quốc Việt Nam năm 2015. Ngày 12/12/ 2013 Bộ Chính trị đã ban hành Quyết định số 217 - QĐ/TW về ban hành Quy chế giám sát và phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các đoàn thể chính trị - xã hội. Đây là cơ sở pháp lý để Mặt trận và các tổ chức chính trị - xã hội tổ chức thực hiện quyền giám sát của mình.

     Thực tiễn trong những năm qua, Mặt trận TQVN các cấp trong tỉnh đã phát huy vai trò, tích cực thực hiện giám sát cán bộ, đảng viên, trách nhiệm của người đứng đầu, nhằm góp phần kiểm soát quyền lực, nhất là trong công tác cán bộ. Ngay từ năm 2004, Mặt trận Tổ quốc Việt Nam tỉnh đã tổ chức thực hiện Nghị quyết liên tịch số 05/2006/NQLT-CP-UBTWMTTQVN, ngày 21/4/2006 của Chính phủ và UBTƯ MTTQ Việt Nam về Quy chế “Mặt trận Tổ quốc Việt Nam giám sát cán bộ, công chức, đảng viên ở khu dân cư" gắn với triển khai thực hiện Nghị quyết Đại hội X của Đảng và thi hành Luật Phòng chống tham nhũng và Luật Thực hành tiết kiệm chống lãng phí. Qua triển khai thực hiện, Mặt trận TQVN các cấp trong tỉnh đã nhận được 484 đơn thư và ý kiến phản ánh, kiến nghị; tập trung phản ánh, phát hiện những vi phạm về quản lý đất đai, liên quan đến đền bù, giải phóng mặt bằng, chính sách xã hội; vi phạm quy chế dân chủ ở cơ sở, phản ánh tư cách, phẩm chất đạo đức, thái độ đảng viên, cán bộ, công chức của chính quyền cơ sở trong việc tiếp xúc giải quyết công việc của dân, vi phạm trách nhiệm công vụ và cải cách hành chính. Từ những vấn đề đó Mặt trận đã tiến hành giám sát đồng thời phản ánh với các cấp ủy đảng, kiến nghị với các cấp chính quyền quan tâm và chỉ đạo xử lý góp phần làm trong sạch bộ máy và củng cố lòng tin trong nhân dân. Đó là những kết quả ban đầu đánh dấu vai trò giám sát của Mặt trận trong việc tham gia kiểm soát quyền lực và giám sát cán bộ, đảng viên.

     Từ năm 2013 đến nay, Mặt trận các cấp trong tỉnh đã tích cực tổ chức thực hiện Quy chế giám sát và phản biện xã hội theo Quyết định 217 của Bộ Chính trị. Chất lượng, hiệu quả giám sát và phản biện xã hội của MTTQ và các đoàn thể chính trị - xã hội được nâng lên một bước; nội dung, phương thức giám sát có nhiều đổi mới. Mặt trận đã quan tâm lựa chọn những nội dung được nhân dân quan tâm, kiến nghị nhiều lần để xây dựng kế hoạch giám sát. Mỗi năm, Ban Thường trực Ủy ban mặt trận TQVN tỉnh lựa chọn, chủ trì và tổ chức 4 - 6 cuộc giám sát chuyên đề. Đã tổ chức giám sát các chuyên đề như: việc thực hiện các chế độ chính sách theo quy định của HĐND, UBND tỉnh và các chế độ do Nhà nước quy định đối với MTTQ các cấp trong tỉnh; Việc giải quyết khiếu nại, kiến nghị của cử tri và Nhân dân; Việc triển khai thực hiện công tác bầu cử đại biểu Hội đồng nhân dân các cấp nhiệm kỳ 2016 - 2021; Việc thực hiện chính sách GPMB dự án mở rộng Quốc lộ 1A; Về Quy định người đứng đầu cấp ủy, chính quyền, các cơ quan nhà nước đối thoại trực tiếp với Nhân dân; Việc giải quyết đơn thư khiếu nại, tố cáo của chính quyền các cấp tỉnh Quảng Bình từ năm 2015 đến quý II/2017; về tiếp nhận và giải quyết ý kiến, kiến nghị của cử tri và nhân dân…

     Ban Thường trực Ủy ban Mặt trận TQVN tỉnh đã hướng dẫn các tổ chức chính trị- xã hội tỉnh và Mặt trận các huyện, thị xã, thành phố chủ trì tổ chức các cuộc giám sát phù hợp với chức năng, nhiệm vụ của tổ chức đoàn thể và địa phương. Trong những năm qua, các tổ chức chính trị - xã hội tỉnh đã triển khai 10 cuộc giám sát độc lập. Trong đó, Hội liên hiệp Phụ nữ tỉnh tổ chức 05 cuộc; Hội Nông dân tỉnh tổ chức 04 cuộc giám sát; Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tỉnh tổ chức 01 cuộc. Mặt trận các huyện, thị xã, thành phố, đã thực hiện giám sát 1.000 cuộc (trong đó cấp huyện: 98 cuộc; cấp xã 902 cuộc). Các tổ chức đoàn thể và Mặt trận các cấp đã quan tâm nội dung giám sát về công tác cán bộ như: Hội Nông dân tỉnh giám sát việc triển khai thực hiện chỉ thị 26/2001/CT-TTg và Quyết định số 81/2014/QĐ-TTg của Thủ tướng Chính phủ về việc phối hợp giữa các bộ, ngành, Ủy ban nhân dân các cấp trong việc tiếp công dân, giải quyết khiếu nại tố cáo của nông dân; Đoàn TNCS Hồ Chí Minh tỉnh giám sát đội ngũ cán bộ, đảng viên theo phân cấp quản lý của Đoàn thanh niên.

     Thông qua giám sát, Mặt trận TQVN các cấp trong tỉnh đã nắm tình hình, phát hiện những khó khăn, bất cập cần đề xuất sửa đổi, bổ sung trong các quy định của pháp luật và văn bản quy phạm pháp luật, phát hiện những hạn chế, yếu kém, những vi phạm của các tổ chức, cá nhân trong quá trình điều hành, quản lý nhà nước cũng như thực hiện chức trách nhiệm vụ của người đứng đầu. Những đề xuất, kiến nghị của Mặt trận với cấp ủy, chính quyền các cấp là kênh thông tin quan trọng giúp cấp ủy, chính quyền nắm tình hình cơ sở và có những giải pháp cụ thể, kịp thời, hạn chế nảy sinh những điểm nóng, củng cố niềm tin trong nhân dân vào cấp ủy, chính quyền, tạo sự đồng thuận trong nhân dân trong tổ chức thực hiện các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội ở địa phương.

     Đồng thời với việc trực tiếp chủ trì giám sát, Mặt trận TQVN các cấp đã tuyên truyền, vận động các tầng lớp nhân dân phát huy quyền làm chủ, thực hiện quy chế dân chủ ở sở, tham gia giám sát đối với việc tu dưỡng, rèn luyện đạo đức, lối sống của người đứng đầu, cán bộ chủ chốt và cán bộ, đảng viên; tham gia đấu tranh ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” trong nội bộ theo Quyết định số 99 –QĐ/TW ngày 03/ 10 /2017 và Quy định 124 –QĐ/TW ngày 02/02/2018 của Ban Bí thư. Để tạo điều kiện cho nhân dân giám sát, Mặt trận các cấp trong tỉnh đã phối hợp với chính quyền cơ sở công khai nhiều nội dung cho nhân dân biết, như: Công khai 27 biểu hiện suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa”; 19 điều quy định đảng viên không được làm; các quy định của Bộ Chính trị, Ban Bí thư khóa XI, khóa XII về trách nhiệm nêu gương của cán bộ, đảng viên, nhất là cán bộ lãnh đạo chủ chốt các cấp; về một số việc cần làm ngay để tăng cường vai trò nêu gương của cán bộ, đảng viên; các chủ trương, chính sách, quy chế, quy định để thể chế hóa, cụ thể hóa nhiệm vụ, giải pháp nêu trong Nghị quyết T.Ư 4, khóa XII; kết quả giải quyết những vấn đề bức xúc, phản ánh, kiến nghị, khiếu nại, tố cáo của tổ chức và công dân; kết quả xử lý các vụ, việc tiêu cực, tham nhũng, lãng phí đã được kết luận. Mặt trận các cấp thường xuyên lắng nghe, tiếp nhận những ý kiến góp ý, phản ánh từ nhân dân, qua đó nghiên cứu, xem xét để kiến nghị đến các cấp ủy, chính quyền.

     Trong công tác cán bộ, để hạn chế nạn “chạy chức, chạy quyền”, Mặt trận TQVN các cấp đã tăng cường phối hợp nắm tình hình và giám sát trách nhiệm của người đứng đầu trong công tác lựa chọn cán bộ quy hoạch, đào tạo, đề bạt, bổ nhiệm cán bộ. Giám sát việc minh bạch trong kê khai tài sản của người đứng đầu. Nắm bắt dư luận xã hội, phát huy vai trò giám sát của nhân dân tại cộng đồng dân cư về đạo đức, nhân cách của cán bộ được quy hoạch, đề bạt để tham gia đóng góp ý kiến với cấp ủy trong quy trình bổ nhiệm.

    Để thực hiện tốt chức năng nhiệm vụ của Mặt trận về công tác giám sát, tham gia kiểm soát quyền lực, chống “chạy chức, chạy quyền”, xây dựng Đảng, chính quyền trong sạch, vững mạnh, Mặt trận các cấp đã không ngừng đổi mới nội dung, phương thức hoạt động, kiện toàn, bồi dưỡng, nâng cao bản lĩnh của đội ngũ cán bộ Mặt trận các cấp, phát huy vai trò của các cá nhân tiêu biểu, các Ban thanh tra nhân dân trong tham gia thực hiện giám sát.

     Với những hoạt động cụ thể, thiết thực, Mặt trận đã góp phần quan trọng cùng cấp ủy Đảng, chính quyền thực hiện kiểm soát quyền lực và xây dựng bộ máy cán bộ ngày càng đáp ứng yêu cầu nhiệm vụ trong tình hình mới.

     Tuy vậy, công tác triển khai giám sát quyền lực và phòng, chống “chạy chức, chạy quyền” trong công tác cán bộ vẫn còn gặp những khó khăn, hạn chế. Thứ nhất là tính minh bạch trong công tác quy hoạch, đề bạt, bổ nhiệm cán bộ ở một số nơi chưa thực hiện đầy đủ, thường xuyên; Thứ hai là trình độ, năng lực, bản lĩnh của cán bộ làm công tác Mặt trận còn hạn chế; Thứ ba là cơ chế công tác giám sát cán bộ còn thiếu đồng bộ.

     Để Mặt trận các cấp phát huy tốt vai trò giám sát kiểm soát quyền lực và phòng, chống “chạy chức, chạy quyền” trong công tác cán bộ trong thời gian tới, Ban Thường trực Ủy ban Mặt trận TQVN tỉnh đề xuất một số giải pháp sau đây:

     Thứ nhất, Mặt trận và các tổ chức thành viên cần giám sát một cách có hiệu quả việc thực hiện Nghị quyết TW 4 (khóa XII) về xây dựng, chỉnh đốn Đảng; ngăn chặn, đẩy lùi sự suy thoái về tư tưởng chính trị, đạo đức, lối sống, những biểu hiện "tự diễn biến", "tự chuyển hoá" trong nội bộ và Quy định 01-QĐ/TU ngày 3 tháng 3 năm 2016 của Ban Thường vụ Tỉnh ủy quy định về trách nhiệm và xử lý trách nhiệm đối với người đứng đầu và cấp phó của người đứng đầu cơ quan, đơn vị thuộc diện Ban Thường vụ Tỉnh ủy quản lý trong thực hiện chức trách nhiệm vụ được giao. Cụ thể hóa Quy định số 124 ngày 2/2/2018 của Ban Bí thư Trung ương Đảng về giám sát của Mặt trận TQVN, các tổ chức chính trị - xã hội và nhân dân đối với việc tu dưỡng, rèn luyện đạo đức, lối sống của người đứng đầu, cán bộ chủ chốt và cán bộ đảng viên. Tập trung vào giám sát thực hiện các chuẩn mực đạo đức công vụ và đạo đức nghề nghiệp của người đứng đầu, cán bộ chủ chốt, cán bộ đảng viên để từng bước kiểm soát quyền lực, chống “chạy chức, chạy quyền”.

    Thứ hai, Đảng và Chính quyền cần tạo điều kiện để Mặt trận đi sâu vào giám sát song hành với phản biện trong các khâu từ ban hành hệ thống quy chế, quy định đến việc thực hiện để giúp cho Đảng và nhà nước chỉ đạo, vận hành bộ máy hệ thống chính trị đồng bộ, tinh giản, hiệu quả; kiểm soát quyền lực trong đề bạt, bổ nhiệm, tạo môi trường cạnh tranh lành mạnh, cơ hội thăng tiến một cách công bằng, bình đẳng cho mọi cán bộ phấn đấu vươn lên, xây dựng nền đạo đức công vụ trách nhiệm, liêm chính.

    Thứ ba, Hàng năm Mặt trận cần lựa chọn những vấn đề có trọng tâm, trọng điểm nhất là trong công tác cán bộ, cải cách hành chính, phòng chống tham nhũng, trách nhiệm của người đứng đầu, đại biểu dân cử để tiến hành giám sát việc thực thi quyền lực, trách nhiệm của tập thể, cá nhân trong từng công đoạn giải quyết công việc.

    Thứ tư, Thường xuyên bồi dưỡng kiến thức, kỹ năng trong công tác giám sát, nâng cao chất lượng, bản lĩnh của đội ngũ cán bộ làm công tác Mặt trận để đáp ứng yêu cầu và nhiệm vụ mới cũng như làm công tác giám sát, phản biện. Trong giám sát phải công tâm, dân chủ, khách quan khi thực hiện giám sát, chịu trách nhiệm trước cấp ủy, tổ chức đảng về kết quả giám sát, tránh nể nang, né tránh hoặc để bị lợi dụng trong hoạt động giám sát. Theo dõi và giám sát việc xử lý kết quả giám sát của các cơ quan tổ chức có thẩm quyền và đối tượng được giám sát.

     Thứ năm, Vận động nhân dân gia giám sát thông qua Ban thanh tra nhân dân, Ban giám sát đầu tư cộng đồng: Ban thường trực Ủy ban Mặt trận TQVN tỉnh thường xuyên chỉ đạo, hướng dẫn Ủy ban Mặt trận các cấp quan tâm củng cố, kiện toàn và phát huy vai trò của 157 Ban TTND để thực hiện chức năng kiểm tra, giám sát theo quy định của pháp luật. Đây là một kênh quan trọng để phát huy quyền làm chủ của nhân dân trong việc kiểm soát quyền lực, phòng chống “chạy chức, chạy quyền”, phát hiện, tố giác những tiêu cực trong công tác cán bộ.

     Thứ sáu, Kịp thời nắm bắt tình hình dư luận quần chúng nhân dân hàng thàng tháng, hàng quý thông qua việc nắm bắt của Mặt trận các cấp và các tổ chức thành viên, của đoàn viên, hội viên và các tầng lớp nhân dân để kiến nghị với Cấp ủy Đảng, chính quyền có biện pháp giải quyết những vấn đề có biểu hiện suy thoái trong cán bộ, đảng viên, chuyên quyền, lạm quyền, “chạy chức, chạy quyền”. Thông qua kết quả giám sát để phản ánh với các cấp ủy đảng, chính quyền một cách chính xác tại các diễn đàn quan trọng để từ đó có biện pháp kiểm soát quyền lực, phòng chống “chạy chức, chạy quyền” và các tệ nạn tiêu cực khác từ việc lạm dụng quyền lực, chuyên quyền, độc đoán...

    Có thể khẳng định rằng việc kiểm soát quyền lực và phòng chống “chạy chức, chạy quyền” là một vấn đề khó khăn, nhưng phải quyết tâm thực hiện để không ngừng làm trong sạch bộ máy, từ đó nâng cao hiệu lực hiệu quả điều hành đất nước của Đảng và chính quyền các cấp. Muốn kiểm soát quyền lực và phòng chống “chạy chức, chạy quyền” được thực hiện một cách có hiệu quả cần phải có sự vào cuộc đồng bộ, quyết liệt của cả hệ thống chính trị, phát huy sức mạnh tổng hợp trong đó vấn đề quan trọng là cần phải phát huy vai trò giám sát của Mặt trận TQVN các cấp./.

Trần Quang Minh - Phó Chủ tịch Ủy ban Mặt trận TQVN tỉnh Quảng Bình