Vai trò của Mặt trận TQVN trong công tác phòng chống tham nhũng, lãng phí đã được khẳng định trong nhiều văn kiện của Đảng, được quy định trong Hiến pháp, pháp luật của Nhà nước Việt Nam. Luật PCTN năm 2005 quy định: “Mặt trận Tổ quốc Việt Nam và các tổ chức thành viên có trách nhiệm vận động Nhân dân tham gia tích cực vào việc PCTN; phát hiện, kiến nghị cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền xử lý người có hành vi tham nhũng; giám sát việc thực hiện pháp luật về PCTN. Luật Mặt trận Tổ quốc Việt Nam năm 2015 đã thể chế hóa Điều 6 của Hiến pháp năm 2013 về giám sát và phản biện xã hội. Đây là phương tiện để Mặt trận các cấp thực hiện quyền và trách nhiệm kiểm soát quyền lực Nhà nước đối với cơ quan, tổ chức và cá nhân có thẩm quyền trong quá trình thực thi công vụ. Phản biện xã hội là phương tiện để Mặt trận Tổ quốc Việt Nam các cấp thực hiện quyền và trách nhiệm kiểm soát quyền lực nhà nước trước khi các cơ quan, tổ chức, cá nhân có thẩm quyền ban hành chính thức các dự thảo văn bản tác động đến đời sống nhà nước và đời sống xã hội. Cả hai phương tiện kiểm soát quyền lực nhà nước trước và sau của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam đều có tác dụng phòng, chống sự tha hóa của quyền lực nhà nước.

   Để giám sát việc thực hiện pháp luật về phòng chống tham nhũng và thực hành tiết kiệm, chống lãng phí, góp phần xây dựng đảng, xây dựng chính quyền vững mạnh, Mặt trận TQVN các cấp trong tỉnh đã tích cực phát huy vai trò, triển khai nhiều hoạt động cụ thể, mang lại kết quả tích cực. Mặt trận TQVN đã đẩy mạnh công tác tuyên truyền, phổ biến pháp luật về phòng chống tham nhũng, thực hành tiết kiệm, chống lãng phí. Tuyên truyền, vận động các tầng lớp nhân dân; phát huy vai trò của Mặt trận, các đoàn thể chính trị xã hội và nhân dân giám sát đối với việc tu dưỡng, rèn luyện đạo đức, lối sống của người đứng đầu, cán bộ chủ chốt và cán bộ, đảng viên được Mặt trận các cấp tổ chức thực hiện thông qua nhiều hình thức khác nhau. Qua đó, từng bước nâng cao nhận thức, ý thức PCTN của cán bộ và Nhân dân. Người dân ngày càng tích cực tham gia vào công tác kiểm tra, giám sát việc xây dựng các quy chế, quy định của các tổ chức, đơn vị, địa phương, tham gia đóng góp ý kiến trực tiếp với cán bộ, đảng viên ở các cấp, các ngành; gửi đơn thư đến các cơ quan chức năng, Mặt trận TQVN các cấp phản ánh về những sai phạm kinh tế, tiêu cực, tham nhũng ở địa phương. Một số vụ việc do Nhân dân phản ánh đã được cơ quan chức năng xử lý kịp thời, từng bước mang lại niềm tin trong Nhân dân.

Hội nghị Tổng kết 5 năm thực hiện  Quyết định  số 217/QĐ/TW,  số 218/QĐ/TW  của Bộ Chính trị về giám sát và phản biện xã hội

   Mặt trận TQVN cấp tỉnh, cấp huyện đã tham gia xây dựng và hoàn thiện cơ chế về phòng, chống tham nhũng, lãng phí, như ban hành Chương trình hành động của Mặt trận TQVN thực hiện công tác phòng chống tham nhũng, lãng phí giai đoạn 2018-2020 và Kế hoạch triển khai thực hiện năm 2019. Phối hợp với Đoàn Đại biểu Quốc hội tỉnh, Thường trực HĐND, UBND cùng cấp và các ngành liên quan ban hành Quy chế, kế hoạch phối hợp công tác. Trong đó, quy định rõ cơ chế để Mặt trận thực hiện tốt chức năng giám sát, phản ánh những tâm tư nguyện vọng và kiến nghị, đề xuất của các tầng lớp Nhân dân liên quan đến lĩnh vực phòng chống tham nhũng, lãng phí.

   Tham gia góp ý vào các dự thảo văn bản pháp luật. Riêng năm 2018, Mặt trận các cấp đã tham gia góp ý trực tiếp 43 văn bản quy phạm pháp luật của Trung ương và địa phương, trong đó Ban Thường trực Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh đã nghiên cứu, tham gia góp ý vào 4 dự thảo Luật (gồm: Luật Quốc phòng; Luật Tố cáo; Luật đo đạc bản đồ; Luật đặc xá - sửa đổi); 02 Nghị quyết của HĐND tỉnh (gồm: Quyết định về mức hỗ trợ kinh phí hoạt động của Ban Thanh tra nhân dân cấp xã và mức hỗ trợ kinh phí thực hiện Cuộc vận động “Toàn dân đoàn kết xây dựng nông thôn mới, đô thị văn minh”; Nghị quyết về mục tiêu, nhiệm vụ, phương án phân bổ vốn, ngân sách Trung ương và bố trí vốn đối ứng từ ngân sách địa phương thực hiện các nội dung của Chương trình mục tiêu quốc gia xây dựng nông thôn mới giai đoạn 2016-2020.

   Mặt trận TQVN các cấp đã không ngừng nâng cao chất lượng và hiệu quả công tác giám sát, phản biện xã hội, tham gia góp ý xây dựng đảng, xây dựng chính quyền theo Quyết định 217-QĐ/TW, Quyết định 218 -QĐ/TW của Bộ Chính trị. Lựa chọn giám sát các vấn đề được đoàn viên, hội viên, Nhân dân và xã hội quan tâm, như: công tác quản lý tài nguyên, môi trường; đền bù, giải phóng mặt bằng; giải quyết chế độ chính sách đối với người có công, người nghèo; công tác bồi thường sự cố ô nhiễm môi trường biển; công tác giải quyết khiếu nại, tố cáo, giải quyết, trả lời ý kiến, kiến nghị của cử tri và Nhân dân; công tác tổ chức bộ máy cán bộ, chuyển đổi vị trí việc làm theo quy định của Nhà nước, các khoản đóng góp xây dựng nông thôn mới; công tác quản lý các nguồn thu trong các trường học; việc thực hiện Quy chế dân chủ ở cơ sở, việc thực hiện quy định về BHXH, BHYT giai đoạn 2012-2020…Trong 5 năm ( từ 2014 -2018), Mặt trận 3 cấp trong tỉnh và các tổ chức đoàn thể đã chủ trì tổ chức 1.231 cuộc; nghiên cứu, xem xét 2.321văn bản của các cơ quan chức năng ban hành liên quan đến sự phát triển kinh tế - xã hội của địa phương, quyền, lợi ích chính đáng của Nhân dân.

   Cùng với việc chủ trì các hoạt động giám sát, Ban Thường trực Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh đã cử cán bộ tham gia các cuộc kiểm tra, giám sát của Ủy ban kiểm tra Tỉnh ủy về việc thực hiện Nghị quyết Trung ương 3 khóa X “Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng về công tác phòng chống tham nhũng, lãng phí”, tham gia đoàn giám sát của Đoàn đại biểu HĐND tỉnh. Tăng cường hướng dẫn hoạt động giám sát của Ban Thanh tra nhân dân xã, phường, thị trấn, Ban Giám sát đầu tư của cộng đồng trong việc phòng ngừa và phát hiện những hành vi tham nhũng,lãng phí, nhất là những lĩnh vực dễ xảy ra tham nhũng như: Quản lý đất đai, đền bù giải phóng mặt bằng, cấp phép xây dựng, các khoản đóng góp của nhân dân…

    Thường xuyên thực hiện công tác tiếp nhận, xử lý các thông tin phản ánh, kiến nghị, tố cáo của công dân. Năm 2018, Ban Thường trực Ủy ban MTTQ Việt Nam tỉnh đã phối hợp với Đoàn đại biểu Quốc hội tổ chức 32 điểm tiếp xúc cử tri với khoảng 2.400 cử tri tham dự, có hơn 180 lượt cử tri phát biểu ý kiến, kiến nghị; phối hợp với HĐND tỉnh tổ chức 84 điểm tiếp xúc cử tri với khoảng 7.200 cử tri tham dự, có hơn 480 lượt ý kiến, kiến nghị. Tiếp nhận và nghiên cứu xử lý 12 đơn thư khiếu nại, tố cáo, kiến nghị của công dân gửi đến Ban Thường trực Uỷ ban Mặt trận TQVN tỉnh; giải thích, hướng dẫn cho 10 lượt công dân đến làm việc tại cơ quan Uỷ ban Mặt trận TQVN tỉnh. Đồng thời tham gia đầy đủ các cuộc tiếp công dân định kỳ tại trụ sở tiếp công dân tỉnh, thực hiện chức năng giám sát việc giải quyết các đơn thư khiếu nại, tố cáo, kiến nghị của công dân theo quy định của pháp luật. Những ý kiến, kiến nghị, phản ánh của cử tri và công dân đã được Ban Thường trực Uỷ ban Mặt trận TQVN tỉnh tiếp nhận, tổng hợp, từ đó lựa chọn những vấn đề cấp thiết, nhân dân quan tâm phản ánh nhiều để kiến nghị, đề xuất với cấp uỷ, chính quyền thông qua các diễn đàn, cũng như theo dõi, giám sát việc giải quyết, trả lời của các cơ quan chức năng theo quy định. 

   Bên cạnh những kết quả đã đạt được, công tác phối hợp giữa Mặt trận Tổ quốc Việt Nam với cơ quan Nhà nước có thẩm quyền trong tuyên truyền, phổ biến pháp luật về PCTN chưa tạo được sự chuyển biến mạnh mẽ trong nhân dân về PCTN, chưa khơi dậy được tinh thần đấu tranh chống tham nhũng trong nhân dân và các cơ quan, tổ chức, đơn vị. Cơ chế bảo vệ người tố cáo, phản ánh tham nhũng, lãng phí chưa mạnh nên chưa vận động, khuyến khích Nhân dân tham gia.Hiệu quả của công tác giám sát, phản biện xã hội của Mặt trận Tổ quốc VN các cấp có khi còn hạn chế. Một số cán bộ Mặt trận, nhất là ở cấp xã năng lực còn hạn chế, ngại va chạm nên ảnh hưởng chất lượng giám sát, phản biện xã hội. Hiệu quả giám sát của Ban Thanh tra nhân dân, Ban giám sát đầu tư của cộng đồng ở một số nơi chưa cao…

   Để nâng cao vai trò và hiệu quả công tác PCTN của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam trong thời gian tới, cần thực hiện một số giải pháp sau:

    1. MTTQ Việt Nam các cấp trong tỉnh phối hợp với các tổ chức thành viên tuyên truyền, phổ biến và vận động Nhân dân thực hiện các chủ trương, nghị quyết của Đảng, pháp luật của Nhà nước về phòng chống tham nhũng, lãng phí.

   2. Chủ động, tích cực tham gia vào việc xây dựng, phản biện xã hội nhằm góp phần hoàn thiện chính sách, pháp luật để PCTN, thực hành tiết kiệm, chống lãng phí. MTTQ Việt Nam các cấp và các tổ chức thành viên trong tỉnh nâng cao năng lực và hiệu quả việc tham gia góp ý, phản biện xã hội đối với các dự thảo chính sách, pháp luật về các lĩnh vực dễ xảy ra tham nhũng, lãng phí như: Chính sách, pháp luật về quản lý đất đai, tài nguyên; công tác cán bộ; các quy định liên quan đến cơ chế phân công, phân cấp, xác định trách nhiệm giữa các cơ quan, tổ chức và cá nhân; thủ tục hành chính; tài chính công; …nhằm phát hiện, kiến nghị để hạn chế, khắc phục những “khe hở” dễ dẫn đến tham nhũng, lãng phí.

   3. Thực hiện tốt công tác giám sát theo các quy định của Luật MTTQ Việt Nam, năm 2015, Nghị quyết liên tịch số 403/2017/NQLT-UBTVQH14-CP-ĐCTUBTWMTTQVN quy định chi tiết các hình thức giám sát, phản biện xã hội của Mặt trận TQVN. Tổ chức tốt các hình thức giám sát, chú trọng giám sát những lĩnh vực nhạy cảm, dễ xảy ra tham nhũng, lãng phí, các vụ việc mà dư luận và Nhân dân quan tâm, bức xúc; giám sát việc thực hiện các quy định về công khai, minh bạch, cải cách thủ tục hành chính nhằm góp phần khắc phục “tham nhũng vặt”. Trong năm 2019, tiếp tục phát huy vai trò giám sát của Mặt trận Tổ quốc Việt Nam, các tổ chức chính trị - xã hội và nhân dân đối với việc tu dưỡng, rèn luyện đạo đức, lối sống của người đứng đầu, cán bộ chủ chốt và cán bộ, đảng viên” theo Quy định số 124.

   4. Thường xuyên tiếp nhận và xử lý các thông tin phản ánh, tố cáo về tham nhũng, lãng phí trong hệ thống Mặt trận. MTTQ Việt Nam các cấp sử dụng hiệu quả các kênh thông tin, phản ánh về tham nhũng, lãng phí của MTTQ Việt Nam các cấp, của báo chí; xử lý kịp thời các đơn thư phản ánh, khiếu nại, tố cáo, các phản ánh gửi đến Ban Thường trực Uỷ ban MTTQ Việt Nam các cấp; kịp thời phản ánh, kiến nghị với các cơ quan có trách nhiệm giải quyết; theo dõi, giám sát quá trình giải quyết và công khai kết quả giải quyết để Nhân dân biết.

   5. Tiếp tục đổi mới tổ chức và hoạt động của hệ thống MTTQ Việt Nam theo hướng phát huy vai trò chủ động, tích cực của mỗi thành viên, mỗi cơ quan, tổ chức, cá nhân trong hệ thống Mặt trận và tăng cường sự phối hợp thống nhất hành động giữa các thành viên của Mặt trận trong công tác PCTNLP.. Rà soát, kiện toàn, đổi mới tổ chức và hoạt động của các Ban thanh tra nhân dân, Ban giám sát đầu tư của cộng đồng, phát huy vai trò của Ban Thanh tra nhân dân, Ban giám sát đầu tư của cộng đồng thực sự là “tai”, “mắt” của Nhân dân.

   Phát huy vai trò giám sát việc thực hiện pháp luật về phòng chống tham nhũng, thực hành tiết kiệm, chống lãng phí, các cấp Mặt trận trong tỉnh đã góp phần ngăn chặn hiệu quả biểu hiện “tự diễn biến”, “tự chuyển hóa” của một bộ phận cán bộ, đảng viên, xây dựng chính quyền cơ sở ngày càng trong sạch, vững mạnh, tham gia thực hiện tốt các nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, giữ vững quốc phòng an ninh, củng cố và tăng cường niềm tin của các tầng lớp Nhân dân, xây dựng khối đại đoàn kết toàn dân tộc ngày càng vững chắc. /.

Mỹ Hiền